Permakultura

Permakultura Samowystarczalne rolnictwo Życie na wsi… poprzez projektowanie ekosystemów naśladujących Naturę

Co to jest permakultura?

Permakultura jest połączeniem 2 słów: permanent (stały, odnawiający się) oraz agrikultura (uprawy rolnicze). Teoria permakultury stanowi unikalne wprowadzenie do praktyki niezależnego farmerstwa, ogrodnictwa i ogólnie wiejskiego stylu życia. 
Permakultura pokazuje jak obserwować dynamikę trwania naturalnych ekosystemów. Obserwacje te możemy zastosować w projektowaniu konstruktywnych sztucznych ekosystemów, które zaspokajają potrzeby ludzkich społeczności unikając degradacji naturalnego środowiska. 

Siedliska permakultury integrują rośliny, zwierzęta, zastany krajobraz i jego struktury oraz ludzi tworząc wspierające się systemy biologiczne, w których produkt jednego elementu wypełnia potrzeby innego. Raz ustanowiony system permakultury w danym miejscu może być podtrzymywany bez ograniczeń czasowych przy użyciu minimum materiałów, energii i pracy. Dzieje się to dzięki włączeniu "zużytych" środków z powrotem do systemu, co jednocześnie minimalizuje zanieczyszczenie środowiska. Zapewnia też zaspokojenie ludzkich potrzeb poprzez włączenie użytecznych, dobrze przystosowujących się materiałów oraz roślin.

Z założenia system permakultury ma być zróżnicowany, tak, że jeśli nawet jeden z systemów zawodzi, inne są dość stabilne, by całość przetrwała. W porównaniu z konwencjonalną gospodarką permakultura ma więcej cech długofalowej ekonomicznej stabilności. Permakultura rozwinęła się w Australii w końcu lat 70-tych poprzez działalność jej założycieli Billa Mollisona i Davida Holmgrena. Szybko zmieniła się w międzynarodowy "zielony" ruch. Zawiera w sobie unikalne połączenie tradycyjnych praktyk i naukowej wiedzy, wglądu ponadczasowej mądrości i innowacyjnych idei, wypróbowanych strategii i użytecznych wskazówek zebranych z całego świata. Przykładowe osady i osiedla permakultury rozrzucone są po całym globie. 
System ten został zaaplikowany w każdej skali, począwszy od farmy do pojedynczego apartamentu, od ranczerskiego osiedla po przedmieścia, w środku miast, ogrodów, parków, szkół i stowarzyszeń. Wszystkie te powstałe miejsca doskonale prosperują w każdej strefie klimatycznej włączając w to tropiki, pustynie, wysokie góry i wybrzeża. 
Gospodarka amerykańska stanęła na rozdrożu. Osiągnęła wysoka produktywność, lecz nie przewidziała destrukcyjnych konsekwencji podstawowych rolniczych zabiegów. Kosztem rozwoju mechanicznych i chemicznych upraw stała się głęboka erozja gleby, zanieczyszczenie wód, ekonomiczna niestabilność i radykalne zmniejszenie liczby rodzinnych farm. Mając świadomość tego wszystkiego musimy radykalnie zmienić nasze myślenie i praktykę. Zamiast eksploatować naturalne środowisko i źródła energii do samego ich wyczerpania, musimy nauczyć się rozumieć Naturę, z powrotem włączyć się w jej cykl czerpiąc z jej obfitości, ale też zwracać jej energetyczne zasoby. Wielu ludzi spośród nas już zrozumiało, że zamiast inwestować w krótkoterminowe osiągnięcia, amerykańska gospodarka powinna skupić się na inwestowanie w przyszłość. 
Podstawą filozofii permakultury jest zamiana problemów w możliwości, oraz "odpady" w źródła energii. Przykładowo odpływ spod nagromadzonych nawozów może być przyczyną skażenia wód gruntowych. Mleczarnie i fermy mogą zapobiec temu zanieczyszczeniu, a także powiększyć swoje zasoby poprzez kompostowanie nawozu, a skompostowany mogą sprzedawać jako dodatkowy produkt. 
Nasz tekst pokazuje jak zastosować podstawowe założenia permakultury i jej unikalną strategię w gospodarce, ogrodnictwie i w wiejskim optymalnie niezależnym stylu życia.

Podstawy projektowania w permakulturze

Poprzez obserwację naturalnych ekosystemów możemy uczyć się naśladować Naturę i tworzyć konstruktywne ekosystemy, które będą produktywne, i nie będą zanieczyszczać środowiska. 
Permakultura jest systemem projektowania. Poprzez uważną obserwację naturalnych cyklów, energii i źródeł podtrzymujących życie w danym miejscu możemy zaprojektować otoczenie, które będzie naśladować naturalne, a przez to obdarowywać życiem. W momencie kiedy projekt zostanie wdrożony, cały system będzie nawzajem się podtrzymywał. Będzie przynosił zróżnicowane pożywienie wysokiej jakości, materiały i energię spełniającą podstawowe ludzkie zapotrzebowania. 
Zasady projektowania opisane tutaj są uniwersalne. Mogą one być zastosowane w każdym zakątku Ziemi, włączając w to miasta, pustynie, farmy, oraz przydomowe ogródki. 
Proces projektowania zaczynamy od domu i miejsc wokół domu najczęściej używanych, a później przechodzimy do zagospodarowania całego terenu. 
Projektowanie w permakulturze jest przeprowadzane w odpowiedniej "ludzkiej" skali dostosowując adekwatnie ludzką energię, oraz zewnętrzne źródła energii nie tworząc kolizji. Poprzez skupienie się na relatywnie niewielkich obszarach możemy powiększyć ich produktywność, odpowiednio użyć dostępnych w tym miejscu źródeł energii, a także zostawić część terenu w jego dzikim stanie. 
Odpowiednie strategie opisane poniżej mogą być przydatne dla rozwoju farm wiejskich siedlisk, ogrodów i pojedynczych domów. Każde miejsce jest inne, tak jak różni są ludzie żyjący w tym miejscu. Dlatego dobre projektowanie powinno się w sposób unikalny adoptować do potrzeb i okoliczności danego otoczenia.

Wizja i etyka

W Naturze
Natura cały czas dba o Ziemię, dba o ludzi, a także zapewnia w przyszłość. Te podstawowe formy etyczne powinny stanowić też solidną podstawę na której ludzie mogą budować przyszłość stabilną i niezależną od sztucznie wytworzonych formacji.

Naśladując Naturę
Możemy osiągać założone przez nas szczególne cele, wartości i intencje bazując na etycznych założeniach permakultury, poprzedzając je jasną, mądrą wizją systemów, które chcemy wytworzyć.

Przykładowo farmerzy mogą bezpośrednio wspomagać innych ludzi poprzez włączenie swoich produktów do lokalnego rynku rolnego. W takim systemie lokalna społeczność partycypuje w kosztach rocznej produkcji lub pomaga jakiś czas w tygodniu pracą swoich rąk. W rezultacie wszyscy członkowie projektu ponoszą wspólnie ryzyko, ale też mają udział w zyskach i zapewniają pełny odbiór lokalnie produkowanej żywności. Otrzymują zróżnicowaną, świeżą, witalną, doskonałej jakości, lokalnie produkowaną żywność w ciągu całego roku. Ważne jest również to, że członkowie lokalnej społeczności pracując razem mają okazję bezpośredniego kontaktu z Naturą, a także do wzajemnych spotkań pomiędzy sobą.

W tym sensie spełnia się etyczne założenie dbania o ludzi zamieniając niepewną, rynkową sytuację farmerów w stabilny, lokalny system współpracy i korzyści

Obserwacja i analiza miejsca

W Naturze
Poprzez cierpliwą i wnikliwą obserwację danego miejsca w ciągu wszystkich pór roku możemy nauczyć się współpracować ze wszystkimi naturalnymi procesami w nim zachodzącymi. Możemy zintegrować elementy ludzkiej działalności w odpowiednich częściach naturalnego otoczenia, a wiele pozostałych części możemy pozostawić w ich naturalnym, "dzikim" stanie.

Naśladując Naturę
Najważniejsze w analizie miejsca są dokładne obserwacje kątów nachylenia terenu, jego orientacji w stosunku do stron świata, oraz specyficznych sektorów. Nawet stosunkowo mały spadek terenu ukazuje przepływ energii oraz pożywienia w danym miejscu. Możemy wykorzystać siłę grawitacji na stoku dla poruszania wody i ciężkich materiałów. Orientacja względem słońca tworzy zmienne warunki na każdym stoku, jak również powinna być użyta do odpowiedniego rozplanowania upraw w danym miejscu. Naturalne sektory działania słońca, deszczu, pojawiającego się czasem ognia (na skutek burz), występujących zwierząt, itd., są określane przez rodzaj energii, jaka tam występuje i rodzaju pożywienia. Możemy powiększyć działania słońca czy deszczu poprzez gromadzenie ich energii zapobiegając też zagrożeniom dla lokalnych zwierząt i roślin ze strony gwałtownych zjawisk natury, jak gwałtowne burze, pożary.

Przykładowo, jeżeli zaplanowaliśmy dom na południowym stoku możemy zaprojektować osłonę z drzew od północy. Zimą drzewa będą osłaniać dom przed ostrymi wiatrami, a w dzień oddawać ciepło nagromadzone w ciągu dnia. Latem nasz zagajnik będzie stanowił osłonę przed burzami i osłaniał zachodnią stronę budynku przed gorącymi promieniami popołudniowego słońca. Rozwijający się pas zadrzewienia zaprosi ptaki, pszczoły i inne pożyteczne owady, obdaruje nas owocami, z czasem stanie się źródłem opału, a także innych użytecznych produktów (zioła, grzyby).

Obszary współdziałania

W Naturze
Żyjące organizmy spontanicznie wchodzą w korzystne relacje, w których występowanie jednego gatunku jednocześnie wspiera potrzeby drugiego.

Przykładowo w skalistych zachodnich obszarach Stanów Zjednoczonych krzewy porzeczek mogą przetrwać w cieniu rzucanym przez jodły. Osłona przed palącym słońcem lata umożliwia porzeczkom zachowanie ich wilgoci, a przez to wytwarzanie owoców.

Naśladując Naturę
Możemy sami ustanawiać korzystne relacje między poszczególnymi elementami, tak żeby się wzajemnie wspierały. Przez to redukujemy zewnętrzny wkład energii, nie potrzebną pracę, która w innym przypadku jest niezbędna do utrzymania systemu. Wzajemnie wspierające się elementy redukują jednocześnie "odpady", które mogłyby zagrażać środowisku.

Dla przykładu możemy posadzić miętę na zewnątrz południowej ściany szklarni, tuż pod okapem. Będzie ona się dobrze rozwijać pod wpływem słońca i wilgoci zatrzymując nadmiar wody skapującej z dachu, który w innym wypadku mógłby podmywać szklarnię. Jednocześnie poprzez perforację ściany szklarni możemy zaprosić zapach mięty do środka, co będzie odstraszało szkodniki owadzie mogące zaatakować nasze uprawy (np. mączlik szklarniowy).

Złożoność elementów wspierających jedną funkcję.

W Naturze
Ważne funkcje zwykle są wspierane przez więcej niż jeden element. 
Przykładowo uwalnianie tlenu z dwutlenku węgla jest witalną funkcją dla całej planety. Podtrzymywane jest przez wiele elementów: drzewa, rośliny, mikroorganizmy glebowe oraz plankton oceaniczny.

Naśladując Naturę
Zestawianie współdziałających komponentów daje systemowi elastyczność, tak, że może on przetrwać nawet wtedy, kiedy jeden z elementów upada.

Przykładowo w szklarni ogrzewanie jest podstawową funkcją. W ciągu dnia możemy magazynować nadmiar ciepła wytwarzany przez promienie słoneczne używając do tego dużych kamieni lub wody. W nocy ciepło to będzie się z nich uwalniać. Możemy też prowokować napływ ciepłego powietrza pod miejsca upraw owijając część ściółki folią termiczną. Aby zabezpieczyć przed utratą ciepła możemy północną ścianę szklarni w kopać w zbocze lub połączyć ją ze ścianą domu. Również możemy izolować północną ścianę szklarni pryzmą kompostową lub sauną, zaś ścianę zachodnią możemy połączyć z kurnikiem i dodatkowo wprowadzać ciepłe powietrze z tych dwóch pomieszczeń do szklarni. Utrzymanie odpowiedniej temperatury w nocy zapewni nam izolacja oszklenia i ruchome zasłony. Każdy z tych elementów wchodzi w skład zabezpieczenia funkcji ogrzewania w szklarni.

Wiele funkcji dla każdego elementu

W Naturze
Każdy składnik systemu spełnia wiele funkcji tworząc relacje powiązań z innymi elementami. 
Przykładowo ptaki są pożywieniem dla innych zwierząt i ludzi, tak samo ich jajka, używamy ich piór oraz odchodów, wydychają dwutlenek węgla, z ich nawozu wydziela się metan i ciepło, które ogrzewa wiele innych form życia. Ptaki pomagają wegetacji roślin poprzez zjadanie owoców i rozprzestrzenianie nasion, niektóre z nich zapylają kwiaty (kolibry), większość zjada owady i robaki, a także pięknie śpiewa.

Naśladując Naturę
Wprowadzając elementy, które umożliwiają mnogość powiązań z innymi elementami pomagamy we wzbogacaniu powiązań życiowych na Ziemi.

Przykładowo drzewo czarnej akacji spełnia wiele funkcji, jej strąki nadają się na paszę dla zwierząt, a jej kolce i splątane mocne gałęzie mogą stanowić naturalną osłonę pastwiska. Akacja bardzo szybko rośnie i dlatego jest dobrą osłoną przed wiatrami, a także przed nadmiernym słońcem, a przy tym ma niskie wymagania glebowe. Drewno akacji nadaje się doskonale na słupki ogrodzenia dzięki wysokiej odporności na zmienne warunki atmosferyczne (nie gnije w ziemi i nie wymaga konserwacji). Drzewa akacji skutecznie osuszają teren z nadmiaru stojącej wody, a także dzięki temu, że ich korzenie produkują azot sprzyjają wegetacji innych roślin regulując zasolenie gleby. 
Korony akacji dają doskonałe schronienie dla ptaków, ich kwiaty przywabiają pszczoły. Drzewa te ograniczają również toksyczne działanie drzew orzechów włoskich na inne rośliny i organizmy. W Australii zwierzęta hodowlane chętnie zjadają młode strąki akacji bogate w proteiny w okresach, kiedy brak jest innych pasz.

Używanie źródeł biologicznych

W Naturze
Formy życia wspierają się, aby tworzyć nowe życie. Zwierzęta, owady, rośliny, oraz mikroby powiązane są wzajemnie łańcuchem pokarmowym. Energia przesyłana nam przez Słońce jest chwytana i magazynowana przez rośliny, a także przez minerały, które z czasem rozpadają się na organiczne komponenty gleby. Drzewa i rośliny czerpią pożywienie bezpośrednio z cienkiej warstwy żyznej gleby.

Naśladując Naturę
Wykorzystując biologiczne źródła energii, a także naturalne materiały budowlane i inne eliminujemy potrzebę używania materiałów syntetycznych, co doprowadza do uzdrowienia i zwiększenia żywotności ludzkich społeczności i ich otoczenia, również obniża to koszty nakładu energii i pracy do uzyskania sztucznych środków.

Możemy zastąpić drogie toksyczne, nie odnawialne chemiczne nawozy nawozami biologicznymi, które progresywnie użyźniają glebę. Gleba nasycona materią organiczną staje się zdrowym, żywym organizmem, który z kolei wydaje zdrowy plon. Ściółkując glebę i stosując naturalne nawożenie zwiększamy liczebność organizmów żyjących w glebie. 
Sadząc rośliny strączkowe zwiększamy zasobność gleby w azot, a także zapobiegamy erozji poprzez ochronę przed nadmiernym promieniowaniem w czasie upalnego lata. Rośliny strączkowe takie jak wyka, saladera, lucerna możemy zasiewać wczesną wiosną i ścinać gdy wyrosną i zakwitną, pozostawiając je na terenie upraw jako zielony nawóz wzbogacający glebę i chroniąc ją tym samym przed inwazją chwastów. 
Po zebraniu zbiorów z danego terenu możemy pozwolić krowom i koniom przez jakiś czas paść się na nim swobodnie, tak, że bezpośrednio będą ten teren nawozić.

Krążenie pożywienia i energii

W Naturze
Raz pochwycona energia oraz pożywienie, jakie produkuje w wydzielonym systemie krążą w nim cyklicznie do czasu zanim w końcu nie zostaną uwolnione. Np. cząsteczka wody może być absorbowana przez glebę, a następnie wychwycona przez korzeń rośliny. Roślinę może zjeść wiewiórka, która z kolei może zostać zjedzona przez kojota. Kojot uwalnia molekułę wody po swojej śmierci z powrotem do gleby. Ta sama cząsteczka wody może znów być wychwycona przez korzeń drzewa i uwolniona poprzez pory liścia w powietrze, gdzie przemieści się dalej z wiatrem.

Naśladując Naturę
Energia i pożywienie mają tendencję do szybkiej ucieczki z danego miejsca. Sztuką jest spowolnienie ich krążenia, tak, aby dać odpowiedni czas dla absorpcji energii przez system.

Przykładowo możemy porobić niewielkie otwory w powierzchni wzgórza. W czasie ulewnych deszczów otwory te absorbują nadmiar wody zapobiegając erozji wzgórza, a także dają czas wodzie na penetrację gruntu. Elementy pożywienia dla organizmów glebowych w formie liści i nasion również znajdą się z czasem w tych zagłębieniach przyczyniając się do wzbogacenia gleby. Owocowe drzewa i inne uprawy posadzone na takim wzgórzu mogą przetrwać dzięki wodzie, która będzie tam zatrzymywana. Przez taki prosty zabieg zatrzymujemy część krążącej energii i wzbogacamy ekosystem danego miejsca.

Imitacja naturalnego płodozmianu?

W Naturze
Kiedy część lasu zostaje zniszczona, Natura rozpoczyna proces leczenia poprzez wypełnienie luk mocnymi roślinami, które w innej sytuacji moglibyśmy nazwać chwastami. Rośliny te i porosty zapobiegają erozji, nasycają glebę azotem, tworzą ściółkę dostarczając nawozu, tak, że w konsekwencji przywracają delikatną harmonię organizmów glebowych w danym miejscu. Po pewnym czasie gleba jest w stanie wykarmić w takich miejscach zioła i kwiaty, rośliny wieloletnie, krzewy, winorośl, a w końcu zagajniki młodych drzew. Jeśli proces ten nie zostanie zakłócony polepszające się warunki glebowe pozwolą na rośnięcie mocniejszych drzew i w końcu puste miejsce porasta ponownie zdrowy las. Proces taki może trwać dziesiątki, a nawet setki lat.

Naśladując Naturę
Jeśli chcemy zregenerować dany obszar krajobrazu możemy przyspieszyć proces naturalnej sukcesji roślin poprzez umieszczenie na nim wielu użytecznych roślin i zwierząt, a następnie pozwolić im na swobodną koegzystencję. Obserwując z rozwagą naturalną ewolucję możemy przy minimalnej ingerencji doprowadzić zdewastowany teren do pierwotnego, zdrowego stanu.

Przykładowo na wykorzystanym pastwisku możemy wytworzyć warunki zapobiegające rozmnożeniu się ostów. W tym celu wsiewamy wczesną wiosną roczne i wieloletnie rośliny strączkowe zatrzymujące azot w glebie. Możemy hodować takie rośliny jak alfa alfa, koniczyna, saladera, które przyspieszą następstwo produktywnego systemu innych pożytecznych roślin i warzyw. Na dobry początek w tym procesie regeneracji możemy wprowadzić takie pożyteczne gatunki drzew, które przetrwają w trudnych warunkach, a na obrzeżach jako ogrodzenie można posadzić rzędy akacji. Na początku uprawy powinny być chronione przed zniszczeniem przez bydło, ale po kilku latach, kiedy system z powrotem dojrzeje, możemy wydzielić część terenu pod pastwiska. Inna część może być wykorzystana pod drzewa owocowe, opałowe, krzewy owocowe.

Wzbogacenie bioróżnorodności

W Naturze
Wskaźnikiem różnorodności w naturze nie jest ilość gatunków zwierząt i roślin na danym terenie, lecz wielość ich wzajemnych biologicznych powiązań. Zwielokrotnione powiązania odżywiają poszczególną formę życia, przez co, zapewniają stabilność i niezależność danego obszaru. Na krawędzi dwóch ekosystemów znajduje się specjalny obszar zwiększonej różnorodności.

Przykładowo takim obszarem są bagna, które ustanawiają relacje pomiędzy lądem, organizmami wodnymi, a także specjalnym rodzajem organizmów bagiennych.

Naśladując Naturę
Poprzez wprowadzenie różnorodności w ekosystemie podnosimy jego stabilność minimalizując szkodniki oraz współzawodnictwo organizmów o pożywienie. Możemy również tworzyć mikroklimat, aby osłonić organizmy o różnych wymaganiach klimatycznych, a także stworzyć warunki podobne do tych, które występują na brzegach ekosystemów wzbogacając tym samym różnorodność relacji. Produktywność granic ekosystemów może być przeciętnie 20% wyższa niż w centrum.

Przykładowo możemy wrócić do upraw wielo kulturowych mieszając na tym samym polu wspomagające się wzajemnie uprawy takie jak słoneczniki, alfa alfa, pszenica. Alfa alfa jako roślina strączkowa będzie dostarczać niezbędnego azotu dla słoneczników i pszenicy, słoneczniki z kolei staną się osłoną przed wysuszającymi wiatrami dla reszty upraw. Nasadzanie pasmami różnorodnych upraw zapobiega erozji ziemi. Uprawy różnorodne pomagają uzdrawiać dany obszar tworząc siatkę wspierających się powiązań dla wszystkich organizmów, roślinnych i zwierzęcych.

Wypełnianie przestrzeni i czasu w wegetacji

W Naturze
Jeśli ekosystem jest witalny, życie w nim wypełnia praktycznie każdą niszę. Rośliny pokrywają dywanem glebę, ptaki zakładają gniazda w gałęziach drzew, niektóre rośliny wyrastają nawet w szczelinach skał, owady buszują w trawach, mchy czepiają się rozpadlin, porosty pną się po zwalonych pniach. Drapieżniki polują na mniejsze zwierzęta, itd. Natura również zapewnia następstwo swych podopiecznych w czasie. W tym samym momencie jedne dopiero się rodzą, inne dorastają, a jeszcze inne odchodzą.

Używanie odpowiednich technologii

W Naturze
Środowisko naturalne funkcjonuje znakomicie bez wymyślonej przez człowieka technologii. Drzewo przykładowo jest świetną "baterią słoneczną".

Naśladując Naturę
Chociaż ludzka technologia wydaje się stymulować i powiększać produktywność każdego systemu, to jednak wszelkie ułatwienia pracy, transport materiałów i konieczna konserwacja sprzętu najczęściej pochłaniają wiele energii, i bywają przyczyną toksycznych zanieczyszczeń. Kiedy zgromadzimy odpowiednie elementy w danym procesie technologicznym, to zawsze musimy wprowadzić wielki nakład energii, żeby wykonać mechanicznie daną pracę. "Czyste", odnawialne technologie, które bazują na grawitacji, promieniowaniu słońca, czy sile wiatru, lub łatwo dostępnych naturalnych materiałach (np. opał drzewny), lub reakcjach mikroorganizmów (np. gaz kompostowy) wydają się inwestycjami w niezależną od infrastruktury przemysłowej przyszłość.

Przykładowo w obszarach gdzie konwencjonalne materiały budowlane są drogie lub trudnodostępne możemy budować domy i zabudowania gospodarcze z kostek słomianych i chronić je przed warunkami atmosferycznymi glinianymi tynkami. Te miejscowe, naturalne materiały są tanie, nie toksyczne, łatwe i szybkie w montażu. Tego typu budownictwo zostało zapoczątkowane przez osadników w Nebrasce. Wczesne przykłady takich domów do dziś stojących liczą sobie czasem ponad 100 lat. Zespół sąsiadów może postawić ściany domu z bali słomianych w ciągu jednego weekandu tworząc przy tym wspólnotę działania, łącząc pracę z zabawą. Praca taka buduje również nieformalne więzi sąsiedzkie.

Przejście od tradycyjnych struktur do permakultury

Jeżeli chcemy przywrócić danemu siedlisku cechy samowystarczalności ważną strategią permakultury jest osiągnąć jak największy efekt, jak najmniejszym nakładem zmian. Jeśli dojdziemy do odpowiedniej, mądrej wizji miejsca i jeśli z uwagą będziemy obserwować teren, zanalizujemy odpowiednio te dwa elementy możemy przygotować zintegrowany plan rozkładający się na najbliższe lata. Przydatna przy tym będzie również nasza pomysłowość i zdolności twórcze. 
Pierwszym krokiem jest zbadanie w jaki sposób miejsce pozyskuje energię i pożywienie, i w jaki sposób czynniki te je opuszczają. Jakie źródła odnawialne są w danym miejscu dostępne, a jakie musimy zdobywać z zewnątrz? 
Na początku często możemy wykorzystywać źródła energii, które wcześniej były uważane za odpady, tj.: nawóz i słoma. Odpowiednio potraktowane "odpady" mogą z czasem przynieść zysk, a także odbudują żyzność i biologiczną aktywność danego miejsca. 
Zastosowanie płodozmianu, upraw okrywających glebę, które można przeznaczyć na zielony nawóz, a także ściółkowanie wydzielonych obszarów są prostymi zabiegami, które redukują zbędne wydatki i zewnętrzny nakład energii.
Po pierwszych niezbędnych zmianach możemy wybrać jeden projekt, np. budowę szklarni, aby proces dochodzenia do samowystarczalności się rozwijał. Dobudowana bezpośrednio do ściany domu oranżeria może przynieść wiele pożytków takich jak: dodatkowe dogrzanie domu mieszkalnego, dostarczyć zdrowego pożywienia, może też być źródłem dodatkowego dochodów poprzez sprzedaż sadzonek i kwiatów. Może też stać się szkółką małych drzewek owocowych lub leśnych. 
Wprowadzając zmiany począwszy od domu mieszkalnego, przesuwając się coraz dalej w teren naszej posiadłości możemy działać dobrze przemyślanymi etapami. Strefa zmian może się z roku na rok poszerzać w miarę, jak strefy od których zaczęliśmy ulegają stabilizacji. Unikamy tu zbędnego pośpiechu zachowując etyczne podstawy i finansową stabilność zmian. Dobrze jest przyjąć tu metodę "małych kroków" zaczynając od małych zmian, na których z czasem możemy budować większe zmiany, tak, że proces będzie się bez zakłóceń kontynuował.

Permaculture Sustainable Farming Ranching Living… by Designing Ecosystems that Imitate Nature
Sandy Cruz, Jerome Osentowski
www.crmpi.org

Tłumaczył: Andrzej Młynarczyk

Comments are closed.